De macht of onmacht van lokale besturen

In februari 2012 werd de Interlokale vereniging (ILV) Associatie Midwest opgericht .Deze Intergemeentelijke Samenwerking (IGS) afgesloten tussen 18 lokale besturen in onze regio komt voort uit het vroegere burgemeestersoverleg. Dat Luc Martens bezieler is van dit idee is algemeen geweten. Als Roeselaars burgemeester wil hij ook de spil zijn van de gemeenten rond Roeselare.

Alles begon vele jaren geleden met het burgemeestersoverleg van het arrondissement Roeselare-Tielt die informatie met elkaar wilden delen rond politiehervorming, brandweerhervorming, …  Nadien wilde men intergemeentelijk personeel  delen (bv. archief, GIS coördinator) en gezamenlijke opdrachten uitvoeren (bv. groepsaankopen).  In 2015 rees de vraag naar een structuur die beter zou aansluiten bij de toekomstige vragen en uitdagingen.

Als mogelijke structuur zijn verschillende pistes mogelijk :  de oprichting van een eigen dienstverlenende vereniging (DVV) los van bestaande regionale structuren, de oprichting van een kostendelende vereniging Midwest via de WVI of een gefaseerde  oprichting van een regionale DVV in samenwerking met de WVI.

In de gemeenteraad van december 2015 vroeg de CD&V – sp.a – Groen- meerderheid onze goedkeuring over het voorgestelde traject.

Opvallend is dat de tekst verwijst naar een fractiemedewerker van CD&V in het Vlaams Parlement ! Even opvallend is dat het voorstel van de meerderheid meldt dat dit verhaal fusies tussen de gemeenten kan vermijden. De N-VA fractie vroeg zich af welk voordeel dit voorstel betekent voor Roeselare. Behalve voor de imagoversterking van een centrumstad zag gemeenteraadslid Mieke Van Hootegem  voor Roeselare geen echte meerwaarde. Enerzijds doordat onze stad voldoende schaalgrootte heeft maar anderzijds zijn nagenoeg alle personeelsprofielen die er zouden bijkomen via de Inlokale vereniging al aanwezig. De financiering van 0.43 euro per inwoner is ons inziens alleen voor kleinere gemeenten aantrekkelijk omwille van het hoog rendement.

N-VA Gemeenteraadslid Mieke Van Hootegem benadrukte tevens dat er binnen een Intergemeentelijke Samenwerking voldoende TRANSPARANTIE en EFFICIENTIE moet zijn, wat niet altijd het geval is. De N-VA heeft ook een permanente bezorgdheid bij het doorschuiven van bevoegdheden van de gemeenteraad naar aparte entiteiten waar de oppositiepartijen nauwelijks aanwezig zijn en de democratische controle dikwijls ontbreekt.  Een voldoende terugkoppeling naar de gemeenteraadsleden en een blijvend democratisch debat zijn dan ook noodzakelijk.

Bepaalde samenwerkingsverbanden hebben hun nut reeds bewezen Denk aan bv. afvalintercommunales, brandweer- en politiezones.  Maar voor andere beleidsdomeinen, zoals bv. Ruimtelijke Ordening en Mobiliteit, zal het veel moeilijker worden om tot een beslissing te komen.

Wat betreft de rechtspersoonlijkheid die men er nu wil aan gaan koppelen is het duidelijk dat men op deze manier de zaken wil centraliseren via een rechtspersoon. Tegelijkertijd behouden de gemeenten ook hun onafhankelijkheid. Maar hoever gaat dit? Kan er bv. vrijwillig in- en uitgestapt worden?

En wat is de rol van de provincie in deze? Want vast staat dat vanaf 2017 de provincies moeten afslanken en zich enkel nog bezig houden met grondgebonden taken. De persoonsgebonden materie (sport, cultuur en welzijn) zullen overgeheveld worden naar Vlaanderen of binnen de grenzen naar een gemeente of meerdere gemeenten. In de nota “samen sterke besturen maken “ wordt o.a. voorgesteld dat de provincie op basis van een protocol zou kunnen toetreden. Hiervoor zou al overleg gepleegd zijn tussen de voorzitter van het Midwestoverleg en de deputé bevoegd voor de gebiedswerking. Ook de VVSG pleit in deze om de regionale niveaus mee op te nemen in de stuurgroep. Deze laatste zouden hiervoor hun slagkracht moeten bewijzen. Hier merkt N-VA gemeenteraadslid Mieke Van Hootegem op dat het hele Midwest-verhaal niet ontstaan is binnen de dynamiek van de interne staatshervorming maar in eerste instantie vanuit een gezamenlijke wil om door samenwerking kosten te besparen.

Kortom: er wordt veel over en weer gepalaverd waarbij de sleutelwoorden “regiovorming” en “samenwerking” zijn.

Zoals al eerder aangegeven  kadert het hele verhaal uiteraard in de oefening rond de fusies van de gemeenten. Dat de burgemeester een pleitbezorger is van samenwerking zonder fusies is al lang duidelijk.

Of wil men de lokale macht niet zomaar uit handen geven zeker omdat CD&V vooralsnog veel burgemeesters heeft?

Hoe de steden en gemeenten zullen evolueren in de komende decennia om een krachtig bestuur te blijven waarborgen zal de toekomst uitwijzen.

Minister Homans lanceerde recent een oproep ter stimulering van vrijwillige fusies. Een signaal naar de Vlaamse gemeenten om na te denken over hun toekomstige rol.